Nguyễn Thị Vân và Tâm

Liệt sĩ Tâm tức Lan không rõ họ tên thực, Lan là tên khai ở trường tiểu học. Sinh năm 1912 tại xã Dư Hàng huyện Hải An tỉnh Kiến An, nay thuộc xã Dư Hàng Kênh huyện An Hải ngoại thành Hải Phòng. Xuất thân trong một gia đình yêu nước cha bị thực dân Pháp giết vì tham gia nghĩa đảng.


 


Ngày 25/12/1927 Việt Nam Quốc dân Đảng thành lập. Ở Hải Phòng, Kiến An đã sớm có cơ sở của đảng này. Nữ chiến sĩ Tâm tham gia tổ chức ngay từ đầu với nguyện vọng trả thù nhà đền nợ nước. Chị hoạt động tích cực để phát triển tổ chức, bí mật tập  bắn súng, ném lựu đạn...Lúc ấy Lê Hữu Cảnh, Nguyễn Xuân Huân những yếu nhân Việt Nam Quốc dân Đảng chủ trương hoãn nhật kỳ khởi nghĩa do chuẩn bị chưa chu đáo. Hai người đã xây dựng một cơ sở bí mật tại phố Hàng Bột gần Quốc Tử Giám Hà Nội. Cơ sở này có khí giới tự tạo như bom vỏ xi măng, súng, gươm, dao găm... nhưng vẫn chưa bị Pháp phát hiện, mặc dù sau ngày Yên Bái khởi nghĩa, Pháp đã phá rã hầu hết cơ sở của Việt Nam Quốc dân Đảng. Chiều ngày 2/3/1930, bọn mật thám Hà Nội đột nhiên kéo đến bao vây cơ sở phố Hàng Bột. Lúc ấy có 5 chiến sĩ cách mạng Lê Hữu Cảnh, Nguyễn Xuân Huân, Tâm và Nguyễn Thị Vân và một nam giới nữa không rõ tên. Thấy chúng ập vào, các chiến sĩ cách mạng ném bom và bắn. Riêng chị Tâm đã nhanh tay hạ thủ 2 tên mật thám. Chúng chống trả quyết liệt nên hai chiến sĩ hy sinh, còn lại đều bị bắt. Chúng đem giam tất cả vào nhà lao trung tâm phố Hoả Lò và tra tấn cực kỳ dã man. Riêng chị Tâm (tức Lan) chúng rất căm nên khi đánh chị ngất đi, lột hết quần áo, túm tóc quật vào tường. Nhưng chúng cũng không thể nào bắt chị cung khai về tổ chức, về bản thân. Đến đêm khi tỉnh lại, chị lấy giải yếm nhét vào họng tự tử, không để kẻ thù làm nhục. Khi chúng rút giả yếm trong miệng chị ra thấy đầy máu. Người nữ chiến sĩ cách mạng hy sinh khi 18 tuổi trước sự kính thương của toàn thể tù nhân khiến kẻ thù phải nể phục.


 


Chiến sĩ Cộng sản Hồ Tùng Mậu khi đó cũng bị giam ở đây đã viết bài thơ sau để viếng: 


Chị Tâm ơi, Chị Tâm ơi!


Đời chị như nay đã thế rồi


Đã được nhẹ nhàng thân phận chị


Riêng phần cách mạng trút cho ai?


 


Người đồng chí gái cùng bị bắt hôm ấy tên là Nguyễn Thị Vân mới 16 tuổi, người xã Hạ Câu, huyện An Lão nay thuộc xã Quốc Tuấn cùng huyện. Chị Vân được chị Lan kết nạp vào học sinh đoàn do hoạt bát gan dạ nên đuợc cử vào ám sát đoàn cùng với chị Tâm. Khi bị bắt, bọn mật thám doạ dẫm và tra khảo, nhưng chị vẫn hiên ngang bình thản đối đáp bọn chúng.


   - Mày vào Đảng để làm gì?


   - Để đánh đổ chính phủ Pháp, lấy lại quyền độc lập cho tổ quốc.


   - Mày đã làm gì trong Đảng?


 - Hồi trước thì may cờ, khâu binh phục cho đồng chí. Bây giờ thì tập bắn súng, học chế bom, để giết quân phản động mà cứu lấy đồng bào.


  - Ai rủ mày vào Đảng? Chi bộ mày có những ai?


  - Chị Tâm rủ tao vào. Chi bộ tao có 4 người thì chúng mày giết chết 3 rồi đấy.


 


Trước mọi cực hình đe doạ, dụ dỗ, bọn mật thám vẫn không moi được gì về tổ chức. Nhưng vì ở tuổi vị thành niên nên chúng phải xử giam chị 10 năm ở nhà trừng giới. Do lấy bí danh trong hoạt động cách mạng nên qua tìm hiểu tại quê quán 2 liệt sĩ đến nay vẫn chưa tìm ra tung tích.


 


                                                          N. Đ. L.


 


1.     Le - Viet Nam Quôc dân Đang- ou Parti National Annamite- au Tonkin (1927- 1932) Documents. Vol. N 11- 1933. L.Marty


2.     Nguyễn Thái Học: 1902 - 1930/Nhượng Tống.-H.:Việt Nam thư xã, 1945.- Tr.120 -122.


3.     Nguyễn Thái Học và Việt Nam Quốc dân Đảng/Bạch Diện.- H.:1950.- Tr.90 - 92.


-----------------------------------------------------


                Ghi chú: Theo tài liệu của chánh mật thám L.Mácty (L.Marty) thì hai thủ lĩnh Việt Nam Quốc dân Đảng Lê Hữu Cảnh và Nguyễn Xuân Huân đều tham gia hoạt động ở Hải Phòng cùng với Cao Hữu Tạo, Nguyễn Đoàn Lâm. Còn Nguyễn Xuân Huân thì bị bắt ở cơ sở của Lê Hữu Cảnh với nhiều võ khí tự tạo ở nội thành Hải Phòng. Riêng nơi Huân bị bắt  khác với ghi nhận của Bạch Diện.       

Facebook zalo

Các tin đã đưa